Potencjalne podstawy nazwiska to: 1. prasłowiańskie *bachati ‘paplać, gadać, chełpić się’, 2. bach ‘bachór, bębeń’, 3. imiona na Ba- typu Bartłomiej, Baltazar (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I, s. 13), 4. niemiecka nazwa osobowa Bach, pochodząca od rzeczownika Bach ‘strumień, struga’. Nazwisko można wywodzić także od bachor: 1. bękart, 2. laska z hakiem żelaznym, używana na statkach wodnych zwanych bajdakami lub od bachur: 1. niesforne, nieznośne dziecko, 2. uczestnik gry w palanta, 3. bękart, 4. młody dzik, stadnik. Por.
|
Nazwisko w pierwotnej formie dopełniaczowej od bachor: 1. bękart, 2. laska z hakiem żelaznym, używana na statkach wodnych zwanych bajdakami lub od bachur: 1. niesforne, nieznośne dziecko, 2. uczestnik gry w palanta, 3. bękart, 4. młody dzik, stadnik. Por. też Bachorza ‘błotna nizina, błota, trzęsawisko, mokradło’ (zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 80). Por. też nazwę miejscową Bachór, odnotowaną na terenie byłego powiatu brodnickiego (zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I s. 77).
|
Nazwisko utworzone sufiksem -el od staropolskiej nazwy osobowej Bacz(a), zob. Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965-1981, t. I s. 76, ta bac(z)a 1. ‘stary pasterz, dozorujący nad juhasami’, zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 79, 2. ‘ten, kto baczy’, por. też baczyć ‘troszczyć się o coś, widzieć, obserwować’, K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I A-K Kraków 1999 s. 13.
|
Nazwisko pochodzi od nazwy miejscowej Bacze odnotowanej na terenie byłego powiatu łomżyńskiego, por. też nazwę miejscową Bacewicze „wieś i dobra ziemskie w północnej stronie powiatu bobrujskiego” (zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, s. 76, t. XV, cz. 1, s. 65). Nazwisko ma także następujące potencjalne podstawy etymologiczne: 1. rzeczownik baca, czyli ‘stary pasterz, dozorujący nad juhasami pasącymi owce w Tatrach’, wyraz pochodzi z węgierskiego bacs ‘pasterz’ oraz czasownik baczyć, czyli: 1. widzieć, spostrzegać, 2. uważać, obserwować, 3.
|
Nazwisko utworzone sufiksem -ski od nazwy miejscowej Baczyn, odnotowanej m.in. w byłym powiecie krakowskim i koneckim, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880, t. I s. 80, t. XV cz. 1 s. 66. Ewentualnie utworzone sufiksem -yński od nazwy osobowej Bacza, zob. M. Czaplicka-Niedbalska, Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy od II połowy XV wieku do I połowy XVIII wieku, Bydgoszcz 1996 s. 47. Nazwisko ma także następujące potencjalne podstawy etymologiczne: 1.
|
Nazwisko Bado zostało odnotowane już w 1605 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 1999, t. I, s. 14. Nie dopatrywałabym się obcego pochodzenia nazwy. Raczej jest to forma pochodna od czasownika badać, czyli: 1. dociekać, szukać czegoś, 2. wypytywać, śledzić, 3. zgłębiać, odgadywać, Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, t. I, s. 81.
|
Nazwisko można wywodzić od nazwy miejscowej Badów „cztery wsie przyległe, powiat błoński, gmina Piekary, parafia Mszczonów”, por. też Badowce, nazwa odnotowana na terenie byłego powiatu radowickiego (zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I s. 80). Potencjalna podstawę stanowi także badać 1. ‘rozbierać, rozstrząsać, szperać, studiować, dociekać, studiować’, 2. ‘przenikać, zgłębiać’, odgadywać’ (tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 16).
|
Forma odnotowana już przez Słownik staropolskich nazw osobowych, pochodna od Badur, ta zdaniem K. Rymuta (Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I A-K, Kraków 1999, s. 14) od gwarowego badurzyć 'pleść, bajać'. Inną koncepcję ma J. Bubak (Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. Imiona, nazwiska, przezwiska, cz. I A-M, Kraków 1992, s. 43) wywodząc formę Badur od imienia Badrzych. Tę formę odnotowuje Jacobus Badurek 1633.
|
Nazwisko Badyla jest formą pochodną od nazwy osobowej Badyl, pierwotnie patronimiczną, czyli odojcowską: Badyl > (syn) Badyla > Badyla. Nazwa pochodzi od rzeczownika badyl, czyli: 1. łodyga, źdźbło, 2. sucha trawa, chwast, 3. myśliwskie badyle – nogi jelenia, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. I, s. 82.
|
Nazwisko utworzone formantem -yński od nazwy miejscowej typu Badów, Badowo, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880, t. I s. 80-81, M. Czaplicka-Niedbalska, Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy od II połowy XV wieku do I połowy XVIII wieku, Bydgoszcz 1996 s. 48. Mogło być utworzone również od niemieckiej nazwy osobowej Baden, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I A-K Kraków 1999 s. 14 lub Bad, to od imienia Badebrecht, Badelt bądź od Bad ‘kąpiel’, zob. B.
|
Nazwisko homonimiczne: I. równe nazwie miejscowej Bagna, odnotowanej w byłym powiecie kolskim, obornickim, chojnickim, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880 t. I s. 81, II. utworzone fleksyjnie, pierwotna forma dopełniacza liczby pojedynczej lub mianownika liczby mnogiej nazwy osobowej Bagno, ta od apelatywu bagno ‘błoto, trzęsawisko’, zob. tzw. Słownik warszawski, t. I s. 83.
|
Nazwisko od niemieckiej nazwy osobowej Bähr, ta najczęściej od staroniemieckiej nazwy osobowej Bero, pochodnej od imion zawierających człon Ber, np. Bern(h)ard, zob. Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 5 Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego, opr. Z. Klimek, Kraków 1997 s. 16-18, J.K. Brechenmacher, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen, II Auflage, t. I, Limburg a.d. Lahn 1957 s. 70, M. Gottschald, Deutsche Namekunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Bedeutung, Berlin 1954 s. 162-163, B.
|
